Di Qesrên Osmanî de Helbestvanek: Şikriyê Bedlisî / Occo Mahabad

Di Qesrên Osmanî de Helbestvanek: Şikriyê Bedlisî

Occo Mahabad

Di edebiyata klasîk ya Kurdî de Bedlis wekî Cîzir, Îmadiye, Silêmanî, Meyafarqîn û Kêrmanşahê navendeke girîng e. Gellek edîb û nivîskarên Bedlisê hene yek ji wan jî Şikriyê Bedlisî ye. Navê wî di hinek çavkaniyan de wek Mevlâna Şikrî û Mevlâna Aşiq hatiye nivîsandin. Şikriyê Bedlîsî di sala çendan de hatiye dinyayê em nizanîn. Ew li navenda Bedlîsê welidiye.

Helbestvanê sedsala panzdehem û dawiya sedsala şanzdehem e. Perwerdeya xwe ya pêşî li medreseya Şikrî distîne di ciwaniya xwe de berê xwe dide Gîlan û Heratê, perwerdeya xwe di wan bajaran de didomîne. Pişt re dikeve di bin xizmeta mîr Şerefxanê Bedlisî. Bi Şerefxan re beşdarî hinek şeran dibe. Şikrî di cihên cuda de miftîtî, qaditî û miderisîtî dike. Şikrî ne bi tenê şair û xatibekî jêhatî ye ew bi muzîkê re eleqeder bûye û li tembûrê xistiye. Şikrî di warê hedîs, fiqih, kelam, tefsir û xîtabetê de hostayekî pirr baş e. Berhema wî ya herî girîng Selîmname ye ku mijara wê jiyannameya Siltan Selîmê Osmanî ye. Heya niha 9 nishayên vê berhemê hatine tesbîtkirin.

Dengbêjekî Xelkî; Museyîb Gulşenzade/Occo Mahabad

Occo Mahabad

Dengbêjekî Xelkî; Museyîb Gulşenzade

Dengbêj çiqasî di nav xelkê xwe de bûya ewqas dihate hezkirin. Ji ber ku civat kaniya dengbêjan bû. Bêyî civat dengbêj çi bû? An jî bêyî dengbêj û dengbêjî civat çi bû? Her du jî girêdayî hev bûn. Civat hebûn bû, dengbêj dengê vê hebûnê bû.

Museyîb Gulşenzade di sala 1961’ê de li gundê Gula Morsê yê bajarê Makûyê ku girêdayî Rojhilatê Kurdistanê ye welidiye.  Navê bavê wî Ferzende ye. Ew ji êla Qendikanî û ji eşîra Celalî bû. Niştecihên vî bajarî navê Makûyê wek Mewkê jî bi lêv dikin. Celaliyan eşîreke mezin e bêhtirîn di Herêma Serhedê, Ermenîstanê û Rojhilatê Kurdistanê dimînin. Di gellek serhildanên Kurdan de em hewldan û berxwedana vê eşîrê dibînin.

Occo Mahabad / Xwekuştineke Qedîfeyî: Îran Xanim

Xwekuştineke Qedîfeyî: Îran Xanim

Occo Mahabad

Parçeya Kurdistanê Rojhilat bi çand, hûner, edebiyat, êl û eşîrên xwe di dîroka me de ciheke taybet digire. Gellek alim, dîroknas, fîlozof, hunermend û nivîskarên wek Baba Tahirê Uryan,  Ebû Henîfe Dînewerî, Ebdurehman Şerefkendî , Baba Merdûxê Rûhanî, Hesen Zîrek, Mamlê, Ebdullahê Beytûşî, Nûr Elî Îlahî, Narî Kekê Hemê, Mamoste Qanî û yên din ji vê axa qedîm hatine cîhanê û  şopa xwe hiştine.

Di civat û cimaetên Kurdan de ji ber astengî û nerazîbûyînan zêde dengbêjên jin derneketine. Îran Xanim gotegot û zextên civatê guhdar nake berê xwe dide dengbêjiyê. Îran Xanim yekemîn dengbêja jin e ku li Rojhilatê Kurdistanê bi zaravayê Kurmancî stranên dengbêjiyê gotiye, berhev kiriye, rêz û hurmeteke bilind dîtiye.

Occo Mahabad / BABAN MİRLİĞİNİN ŞAİRİ: SALİM

BABAN MİRLİĞİNİN ŞAİRİ: SALİM

Occo Mahabad

Baban emirliği döneminin Nali ve Mustafa Bey ile birlikte en önemli şairlerinden biridir Salim. Baban emirliği döneminde yaşayan Kürt edebiyatçıları Mirler tarafından korunmuş ve desteklenmiştir. 1550-1850 yılları arasında hüküm süren Baban emirliği sembolik olarak Osmanlı Devletine bağlıydı ve İran’a karşı çeşitli seferlere katılmıştı.[1]

Osmanlı öncesinde, bölgede kurulmuş olan ve Osmanlılar döneminde varlığını sürdüren önemli Kürt emirlikleri şunlardır: Hakkâri Emirliği, Cizre Emirliği, Bitlis Emirliği, İmadiye (Behdinan) Emirliği, Soran Emirliği, Baban Emirliği. Bu emirlikler varlıklarını 19. yüzyılın ortalarına kadar sürdürebilmiştir.[2]

Occo Mahabad / EZİLENLERİN SESİ FEQIYÊ TEYRAN

EZİLENLERİN SESİ FEQIYÊ TEYRAN

Occo Mahabad

Tasavvuf vahyin özel bir şekli olan ilhama dayanır. Tasavvufa göre, asıl bilgi ve bilgelik, tasavvuf bilgisi denilen akıl, vahiy ve nakilden bağımsız düşünülemez. Tasavvufi Halk Edebiyatı aşk, doğa, ayrılık, özlem, ölüm, din ve tasavvuf konularının yanı sıra toplum hayatını ilgilendiren sorunları da  ele almıştır.

Bu edebiyatta biçimden çok konuya ağırlık verilmiştir. Anlatılmak istenenler halkın anlayabileceği yalın ve sade bir dille aktarılmıştır. Bu edebiyat türündeki şiirlerde nazım birimi genellikle dörtlüktür, yine genel olarak hece ölçüsü kullanılmıştır. Şehirlerde yaşamış ya da bir müddet bulunmuş, medrese eğitimi almış bazı şairler aruzu da kullanmışlardır.

Feqiyê Teyran klasik şiirin diğer üstadlarından farklı olarak şiirlerini halkın anlayabileceği sade ve yalın bir üslubla yazmıştır. Şiirlerindeki kafiye ve söz uyumu kimi zaman melodik bir şarkı gibi ruhunuzun aynalarına çarparak sizde doyumsuz tatlar bırakır.

DESTANA RIZGAN û NÛRÊ – Occo Mahabad

Hîma vê destanê li ser evîneke negihîştî û azarkêş hatiye afirandin. Aliyekî hezkirineke mezin û fedakar lê li aliyekî din bedbextbûneke kesernak û wêranker tê dîtin. Çavkaniya vê destanê jiyana me ya rojane ye ku her ro li herêmekê rastî me tê.  Di vê destana klasîk û xelkî de motîfên sereke eşq, evîn, hevnegihiştin, êşkişandin, bêrî, hêvî, fedakarî, berxwedan, tirs û mirin in.

Di destanê de em dibînin ku çînên serdest, hêzdar û dewlemend çînên bindest û kedkar biçûk dibînin, qîzên xwe layiqî wan nabînin.

HEJMARA ÇAREMÎN YA KOVARA BERNAMEGEH DERKET

KOVARA BERNAMEGEH HEJMARA ÇAREMÎN PDF BIXWÎNE – OKU

Ji bo têkîlî: bernamegeh@gmail.com

Malper: https://www.bernamegeh.org/

Twitter: https://twitter.com/Bernamegeh1

Facebook: https://www.facebook.com/bernamegehhh/

Bi hejmareke nû dîsa em li ber we û li ba we ne. Kovara Bernamegeh bi tenê dixwaze ku civata Kurd bi çand, hûner û edebiyata xwe dewlemendtir bibe. Ne siyaset e ku asta civatekê bilind dike, ji bo pêşketin û serkeftinê her tim çand, huner û edebiyat lazim in.

Di vê hejmarê de Jan Dost meseleya duzimaniyê û têkiliyên serdestî û bindestiyê hildaye dest, Occo Mahabad bi lêkolîneke giranbiha bi her awayî Dîroka Mewlûdên Zazakî nivîsandiye. Hesenê Metê bi çîrokeke herikbar dilê xwendevanan fireh û aram dike, Mistefa Aydogan birîn û êşa me ya dîrokî Karesata Helebçeyê bi zimanekî dilşewat radixine awêneya hişê me. Ji xêncî wan gellek nivîskarên vê hejmarê bi gotar û helbestên xwe yên rengoreng bi we re ne.

Occo Mahabad / SSCB’de Kürtlere Yönelik Alfabe, Eğitim Ve Kültür Çalışmaları

Kürtlere ve Kürtçeye ilgi Rusya’da II. Katerina döneminde başlar. 1787 yılında Rusya Bilimler Akademisi üyesi Simon Pallas önderliğinde hazırlanan bütün dillerin karşılaştırmalı sözlüğünde 276 Kürtçe sözcük de bulunur.[1] Pallas ile başlayan Kürt çalışmalarının doruk noktası 1860 yılında St.Petersburg’da kurulan Kürdoloji Enstitüsü olmuştur.  Bu  enstitü Kürtlerle  ilgili  dünyada açılan ilk resmi kurumdur.[2]

1900’lü yıllara gelene dek başta Aleksandr Auguste Jaba, Veliaminov-Zernov, F. Charmoy,  K. Mikeşin, Prym, Socin ve   İ. N. Berezin gibi birçok araştırmacı Kürt dili, kültürü ve edebiyatı üzerine çalışmalarda bulundu.

Kürtler bugüne kadar ilkçağda kullanılmış Sümer[3] alfabesiyle birlikte Pehlevi, Avesta, Arami, Yunan[4], Bin-u Şad ve Masi Surati[5], Arap, Yezidi, Ermeni, Kiril ve Latin alfabelerini kullandılar.

Kürtçe alfabe oluşturma fikri ve kararı  Sovyetlerden çok önce Rusya İmparatorluğunda 1913 yılında başlar. Ruslar alfabenin hazırlanması görevini Hovsep Orbeli’ye verirler. Orbeli bu amaç doğrultusunda Kürtçe konuşulan bölgelerde incelemelerde bulunur. Fakat 1. Dünya Savaşının başlaması nedeniyle bu alfabenin uygulanması aşaması gerçekleştirilemez. Savaştan sonra ortaya çıkan Bolşevik Ekim Devrimiyle de bu proje bir daha uygulanamaz.  Orbeli’nin hazırladığı alfabe, daha sonra 1919 – 1920’de Bitlis Kürtlerinden Halil Hayali ve Mehmet Emin tarafından Latin harfleriyle hazırlanan Kürtçe alfabe projesinin temelini oluşturmuştur.[6]

DENGBÊJEKÎ ERMENÎ Û KURDEWAR – Occo Mahabad

Pirr dengbêjên me ji bo çand û hûnera Kurdî hewl dane lê wî bi salan wek Ermeniyekî xizmetî çanda kurdî kir. Heta mirina xwe bi eşqa klamên Kurdî deng veda di nava civata me de. Di sala 1915an de dewleta Osmanî li dijî Ermeniyan komkujî û tehcîreke mezin pêk tîne. Ji sala 1915an heta sala 1939an nêzîkî 2 milyon Ermenî tên sirgûnkirin û kuştin. Karapetê Xaço hem şahid hem jî mexdûrê wê demê ye. Dê û bavê wî di vê tevkujiyê de tên qetilkirin. Ew bi bira û xweşkên xwe re sêwî, belengaz, tî û birçî dimîne, rojên dijwar, êşdar û tirsnak derbas dike.

HEJMARA SÊYEMÎN YA KOVARA BERNAMEGEH DERKET

KOVARA BERNAMEGEH HEJMARA SÊYEMÎN PDF DAXE – ÎNDÎR

Kovara edebî, hunerî, çandî û civakî Bernamegeh bi hejmara xwe ya sêyemîn derket pêşberî xwendevanên xwe. Di vê hejmarê de gellek nivîskar bi gotar û helbestên xwe yên balkêş li ber we ye.

Helîm Yûsiv serborî û çavdêriyên rojnamevanekî bi zimanekî herikbar aniye ziman. Occo Mahabad Destana Rizgan û Nûrê ji gellek aliyan tehlîl dike û bi vegotineke xelkî dilê we seh dike. Seîd Veroj berê xwe daye ser jiyana Zeynelabidîn Îrfanî yê Sekreterê Dawî yê Cemîyeta Tealiya Kurdistanê, bi vî awayî hişmendiya me ya rojane bi dîrokê ve girê dide. Sıraç Oguz dewr û jiyana Îdrîsê Bêdlisî bi nêrîneke cuda ji nû ve vedikole û dixwaze em li ser wî careke din bifikirin.